Nepali Poems

                                            भिखारी - महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                                         

(१)

हेर भिखारी अडि अडि आयो

करुण दृष्टिले नजर उठायो ।

गाढा दुखको  मौन प्रकाश ।

झिना आशा-तार बजायो

घाम उज्यालो  आँगन पास ।

एक बिन्दुमा गोल खसायो

जीवनको इतिहास ।

(२)

हेर, हेर ती झुत्रा चिथरा

हाय! हे समय निष्ठुर ।

जीवनप थमा बिचार पथरा !

काँपिरहेको थुरथुर ।

 झल्लर झोली बढाउँछ, बबुरा ।

करले अस्थिर, कातर ।

(३)

बर्ष-बर्षका हेर तुषारा 

शिरको उपर गिरेको ।

 हेर आँसुका खहरेहरूका

 मुखमा खोंच परेको,

 दिन-दिनको त्यो छातीमाथी 

चिरा चारक्क चिरेको ।

(४)

अडि अडि धरमर स्वाँ स्वाँ गर्दै 

मौन विलौना वरिपरी  भर्दै 

आर्तनादका हृदय फुटी,

 जड लट्ठीको भरमा पर्दै

 भन्दछ स्वरले छाती चिर्दै 

चामल एक मुठी ।

 जीवनभरको एक पुकारा 

चामल एक मुठी ।

(५)

 मानिससँगमा मानिसको यो 

अन्तर्दिलको रोदन । 

भाईहरुसँग भिक्षाको यो 

मुठी द याको याचना । 

घाम उज्यालो आँगनमा यो   

एक आँध्यारो अवलोकन ।

 गुलबहरूको हाँसोबिच यो 

एक उन्यौँको  रोदन ।

(६)

 को होला यो, कसको छोरा ?

कसको बाबु गरीब ? 

कुन आमाले काख लिँदामा 

बल्थे दृगका दुइ दीप ?

 कुन आशाले नजर खुलायो 

सूर्य चाद्रको नजरसमिप?

 किन मुर्झायो ? किन वौलायो ?

 किन मधुरो यो जीवन्- व्दीप ?  

(७)

बुद्ध देवको नजर अगाडि

 यही भिखरी आएथ्यो,

 मुर्ति यसैमा शब्द यिनैमा 

मुटुको शूल कराएथ्यो,

 महान दयाको सागर ठूलो 

शब्द यिनैमा लहराएथ्यो, 

भेष यसैले बलिको शेखी

 पवित्र पारी निठुराएथ्यो ।

(८)

 कालो बादलबाट खसेको 

अन्धकारमा भित्र पसेको,

 ईश्वर हो कि भिखारी ?

 बोल्दछ ईश्वर हृदय घुसेका 

घर, घर आँगन चारी

 बोल्दछ, आर्तध्वनिमा बोल्दछ

 करूणामृत दिल भारी ।

 युग-युगभरको आँसुहरूको

 सार अपार उतारी । 

दु:खको दिलामा ईश्वर बोल्दछ

  अधर अनन्त उघारी ।

 माग्दछ करूणा भाइहरूमा 

आई पृथिविवारि,

 माग्दछ भिक्षा ईश्वर मेरो

 आँगनको  एक भिखारी ?  

                                              यात्री - महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                                           

कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,
कुन मन्दिरमा जाने हो ?
कुन सामग्री पुजा गर्ने
साथ कसोरी लाने हो ?
मानिसहरूका काँध चढी
कुन देवपुरीमा जाने हो ?

हाडहरूका सुन्दर खम्बा
मांस पिण्डका दिवार ।
मस्तिस्कको यो सुनको छाना
इन्द्रियहरुका द्वार !
नसा-नदिका तरल तरङ्ग,
मन्दिर आफू अपार ।
 

कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,
कुन मन्दिरको द्वार ?
मनको सुन्दर सिंहासनमा
जगदिश्वरको राज ।
चेतनको यो ज्योति हिरण्य,
उसको शिरको ताज ।
 

शरिरको यो सुन्दर मन्दिर,
विश्वक्षेत्रको माझ ।
भित्र छ ईश्वर बाहिर आँखा
खोजि हिंडछौ कुन पुर ?
ईश्वर बस्तछ गहिराइमा,
सतह बहन्छौ कति दूर ?

खोजी गर्छौ ? हृदय उगाऊ,
बत्ति बाली तेज प्रचुर 
साथी यात्री बीच सडकमा,
ईश्वर हिंडछ साथ
चुम्दछ ईश्वर काम सुनौला
गरीरहेको हात

छुन्छ तिलस्मी करले उसले,
सेवकहरूको माथ ।
सडक किनारा गाउँछ ईश्वर
चराहरूको तानामा
बोल्दछ ईश्वर मानिसहरूको
पीडा, दु:खको गानामा

दर्शन किन्तु कहीं दिंदैन,
चर्म-चक्षुले कानामा ।
कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,
कुन नवदेश बिरानामा ?
फर्क फर्क हे ! जाऊ समाऊ,
मानिसहरूको पाउ।
मलम लगाऊ आर्तहरूको,
छहराइरहेको घाउ 
मानिस भई ईश्वरको यो
दिव्य मुहार हँसाऊ । 

                                      सून्यमा सून्य सरी - महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                               
संसार रुपी सुख स्वर्गभित्र,
रमें रमाएँ लिइ भित्र चित्र ।
सारा भयो त्यो मरुभूमि तुल्य,
रातै परे झैं अब बुझ्छु बल्ल।

 

रहेछ संसार निशा समान,
आएन ज्यूँदै रहँदा नि ज्ञान ।
आखिर रहेछ श्रीकृष्ण एक,
न भक्ति भो, ज्ञान, नभो विवेक ।

महामरुमा कण झैं म तातो,
जलेर मर्दो बिन आश लाटो ।
सुकी रहेको तरु झैं छु खाली,
चिताग्नि तापी जल डाल्न फाली ।

संस्कार आफ्नो सब नै गुमाएँ,
म शून्यमा शून्य सरी बिलाएँ ।
जन्मेँ म यो स्वर्गविषे पलाएँ,
आखीर भै खाक त्यसै बिलाएँ ।

                                           गौंथली र देवकोटा - महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                           

क.

गौंथली र देवकोटाको

एउटै गुँड छ ! एउटै गुण छ !

ख.

यस घाटमा क्या बाघ र पाठो पानी पिउँछ !

प्रकृति बसेर, दुइटैको दिल,

एक धागोमा सिउँछ, सिउँछ !

त्यो तर्सिन्न, म शङ्किन !

मध्यरातमा एक कोठामा

दुइटै जीवको जाग्ने निहुँ छ

तलतिर लागे यस संसारमा

आगो, आगो,

मास्तिर ज्यादा लागेदेखिन्

यशको चिसो हिउँ छ, हिउँ छ !

बीच बासो,

फ्यारफ्यार मध्यम,

रसले जिउँछ, रसले जिउँछ !

ग.

बिजुलीको तार लामो, मसिनो,

तानिएको हेर ! यहाँ छ !

तरङ्ग, लहर क्यै त्यसमा जिउँछ !

त्यसमा गौंथली रातमा रुँग्छ,

कविको मन पनि त्यस्तै उँग्छ !

स्वर्गले रोई हेरिरहेको

भिजेकी पृथिवी मनले सुँघ्छ !

दिनभर, दिनभर,

दिलले, साधन त्यस्तै हिलोमा

प्यारका एउटा महल बनाउन,

ठुँग्छ, ठुँग्छ !

सूनसानमा निशिको, सुत्दा

सारा संसार, जागी, जागी,

कल्पनाको आँखा उँग्छ !

घ.

सुहृद्मधु छन्, कविता, पोथी,

सँगकी ज्योति !

यस जगत्मा खँदिलो बासो

निम्ति, उनको ‘चिउँ’ छ ! ‘पिउँ’ छ !

मधुमास बिताउन नेपाल छान्यौं,

विवाहपछाडि,

स्वस्थ र अग्लो ठाउँ जुन छ ।

गौंथली र देवकोटाको

अध्यात्म मितेरी चुपचाप रुन्छ !

सृष्टिको हाम्रो पीडा देखी,

करुणादृग झैं तारामय नभ,

करयाइँबाट झ्यालमा चिहाई,

एक तारमा गुड्छ गुड्छ !

गौंथली र देवकोटाको

एउटै गुँड छ ! एउटै गुण छ !

ङ.

वसन्त पछाडि लागी आयौं !

स्वपनाको फुल बिपना हुन्छ !

गौरी–शङ्कर गाना गायौं —

प्रकृति पुरुषको जुहारी परस्पर,

गाना जुन छ !

त्यो चुच्चाको, यस रसनाको,

गाउँदो रचना हाम्रो घर हो !

युगका बच्चा आँखा उघार्लान्,

हेर्दै पर हो !

दिनभर, दिनभर,

जगत्ले कुल्ची हिंड्ने हिलोमा,

हाम्रो नजर छ

त्यही हो हाम्रो घरको साधन !

यस्तो ईँट र यस्तो माटो, नेपालभर छ !

पृथिवीभर छ !

दिनभर, दिनभर, फ्यारफ्यार, भुर्भुर,

माटोको गन्ध नाकले सुँघ्छ !

स्वर्ग रोई, गीला, बनेका हिला चुचाले

उचाल्न खोजी ठुँग्छ, ठुँग्छ

गौंथली र देवकोटाको

एउटै गुँड छ ! एउटै गुण छ !

च.

बच्चा काढी यस गुँडमा जब

तिनको पखेटा उम्रन्छ !

वनमा लगीकन तिनलाई उडाउन,

हाम्रो मीठो मनसूब छ !

त्यसपछि प्यारा, प्यारी हामी

कविकविताको गौंथली जोडी

उड्छ, उड्छ !

सागर–किनार पुग्छौं, फ्यारफ्यार

एक बार फर्की,

आँसुले हेर्न,

मानिसहरुको जङ्गल जुन छ !

डुब्छौं, दम्पति सागरमा तब,

सुखमा हाम्रो आत्मा बुड्छ !

प्रसव–वेदनाको यो सदनको

पीडा उड्छ !

गौंथली र देवकोटाको,

एउटै गुँड छ ! एउटै गुण छ ! 

                                       ग्रहण नुहाउदी प्रति - महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                             

क.

सूर्यकी दुहिता ! चन्द्रकी भगिनी !

ए युवती ! गर स्नान !

ख.

अनार पालुवा लाल रहन्न

थाक्दछ बुलबुल गान !

समयले सुन्दर स्वपना सहन्न !

टुट्दछ रेशम तान !

ग.

यस पोकाम बिच्छी पस्छन्,

साँप हिलामा बस्छन् ।

मैला बेहोशीका क्षणमा

क्रूर जहरले डस्छन्

धोई राख्नुपर्दछ यस्तो

रातो रेशम थान !

घ.

अनन्त सम्झी मानव–जीवन

प्रलय भुल्दछौ हामी

क्षणका अन्धा दास बनीकन,

भ्रमका सुन्दर सदन बनाउन,

छौं नामी !

ङ.

सूर्य पिताको मुखमा राहु छ !

किरणहरुमा बार !

हिउँ हुने शङ्का मातालाई छ ।

खण्डहरको दुःस्वप्न कडाले

झस्किरहेछ संसार !

च.

जीवन–ज्योतिमा छाया पर्दछ,

किन बिरसौं ?

मत्र्यताको स्याउ रङ्गको

यस कायामा मृत्युको छाया

छोइरहेछ !

किन हरषौं ?

छ.

महाकालको दर्शन पायौं

ग्रास विषे !

छूत लाग्दछ पन्छीहरु लौ ?

क्या तरसे !

पृथिवीको हो यो गङ्गाजल !

स्नान गर !

चिसो छामोस् मूर्ख कलेवर !

सविता परका सविताको

भजन गर !

ज.

भूनिशाको यस छायामा

सूर्य बसे !

मत्र्यताको होश नराखे,

हृदय नधोए

यस्ता क्षणमा

साँप पसे !

झ.

बाग्मतीमा मध्याह्न

ग्रस्त महान् !

तर्सेकी चरी क्वै

गर्छ स्नान !

ञ.

बैंशचुलीमा छाया छ !

यो हो हृदय पखाल्ने बेला !

आवान यो हो महाश्मशानको !

धोऊ, गङ्गाजलले सुन्दरी !

अल्पायु सुनौला चोला !

ट.

ग्रहण बुझेका स्नाताहरुको

हृदय पखाल्ने भू–जल छ !

अवनिपुष्पमा बादल छाया !

विश्वास किरणमा निर्मल छ !  

                                      प्रिति बिलाप - महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                                      

(नेपालमा प्लेन दुर्घट्नामा परेका बालबालिकाका

प्रति)

क.

दउगका तारा ! बाबा ! बाबा !

कलिला, उज्याला सुनगाभा !

पृथिवी झरेका स्वर्गका फूल !

हाय ! गयौ नि ! हाय ! निभ्यौ नि !

वायुयानको दुर्घटनामा, फुस्की सानो कील, चुकुल !

त्यो चुकुल हो ! विधिले ठोक्यो हाम्रा मुटुमा, हाम्रा मुटुमा !

जीवनभरको शूल, हरे ! जीवनभरको शूल !

ख.

वेदना भै, अतिशयिताले आफ्नै, मूक !

जीवन बन्दछ क्षण–क्षण सिङ्गो, क्षण–क्षण टुक !

सिङ्गो बन्दा सचेतता नै तर्सी उठ्छे निशासी !

टुक्रा बन्दा, कणी, कणी छौँ, ताता जलका,

मुटु–वासी !

दिइरहेछौँ अँजुली, पलपल !

स्वर्गमा तिम्रा कञ्चन आत्मालाई बाबा ! शान्ति मिलोस् !

नित्य, अटल !

ग.

वज्र चट्क्यो ! आगो सल्क्यो !

आशा–उपवन भयो सखाप !

भस्म ढेर भो कोमल कुड्मल—

—हरुको किरणमुखी, कलकल,

चञ्चल, सुगन्धी उछलाव !

ध्वस्त, ध्वस्त, प्रणष्ट भयो अशोकवनझैं जीवन हाय !

विस्फोटित विधु, प्रलायान्त, विखण्डित,

छरिई, खण्डहर पृथिवी जननी,

उर–दग्धाको कृष्ण सतहझैं

हरीतिमा–मृत अस्तित्व छ हाय !

कस्तो गरेछौँ अघि हा ! पाप !

घ.

विविध जुहारका धनी थियौँ जो

राजारानी रङ्क भयौँ !

तातो पानी, पङ्क भयौं !

राजसी ए ! पूmलबारीका स्निग्ध हातका मृदुल सिहार !

सुकुमार !

दृग–किरण खुशिला !

प्राण–पवनका स्पर्श–हँसिला !

शवनम–रसिला !

उच्छाल–उज्याला, मन लहरीमा !

कोमल–दार !

घुँक्का, सम्झी, बिउँझी उठ्छन्,

यी वन गिरिले देख्न नपाउने,

स्फटिक तालले राख्न नपाउने,

दिनले फेरि देख्न नपाउने,

तिम्रो अकुटिल, देव–मुहार !

झलमल, झलमल स्मृतिको किनार !

अतट छ हाम्रो ! दुःखको यो

तूफान–विघूर्णित पारावार !

ङ.

मुस्कानहरुझैं दृग–जलले

पोषिएका, कुड्मलले,

जल्नुप¥यो नि ! बाँच्छौ बोट

उल्टो विधिको हात हरे !

कम्र्मको खोट !

च.

मातृभूमिमा चुम्दा, चुम्दै, स्वर्गले झिल्की बोलायो !

क्रुर स्वर्गले ! क्रुर स्वर्गले !

पृथ्वी, लायक छैनन्, तिम्रो

निम्ति, भनेको होला यो !

छ.

ठक्कर खाँदा, तस्र्यौ होला ! बष्र्यौ होला ! ए लाचार !

हाली अँगालो रोयौ होला, आत्ती, आत्ती,

पसिना–धार

क्रन्दी, देख्दा,

धूलो, बबन्डर हाहाकार !

‘आमा’ करायौ ?

वा, ‘हे भगवन् ! विश्वाधार !’

मृत्यु, कथाझैं दूर, कुइरोझैं,

आगोको ली भीषण मुख तब

पेट्रोल–टङ्गीबाट उठेर,

गज्र्यो होला, आखिरकार !

बाबा ! बाबा ! मुटुमा फुट्छ भक्कानो नि ! सम्झी सम्झी

तिम्रो दशा, सुकुमार !

काँढाले तक नकोरिएका, बालक, कोमल, हीनाधार

काल भनेको नसुनेका, कथा गुनेका,

पृथिवी दुःखी नचिनेका !

कमिलाका फुल चाँवल खाने, कोमल करले बिनेका !

कसरी सम्झौं ? मुटु फुट्छ !

पागल चिच्यावट उठ्छ !

अविरल धारा जल छुट्छ !

ज.

बाबा ! बाबा !

हावाहरुले, हुइँहुइँ गर्दा, तर्सन्थ्यौ !

लुटुक्क काखमा निहुरन्थ्यौ !

यस छातीमा बाहिरी जग नै, आँखा चिम्ली,

बिर्सन्थ्यो !

स्वपनामा पनि रुप भयानक,

देख्दा, तिमीहरु तर्सन्थ्यौ !

तिम्रा स्वपना मीठा पार्न,

हामी निशिमा चुम्बन दी, दी,

स्नेह अगाधले निहुरन्थ्यौ !

सुते, बराबर बिउँझन्थ्यौँ

खेल बीचमा, हलुका इच्छा कुँडिँदा तिमी जब

चिर्रन्थ्यौ !

हामी, मुटुमा थर्री, थर्री,

दगुरन्थ्यौँ !

चुपचाप कस्तो म्वाइँ दिन्थ्यौ ! लिन्थ्यौ !

बाबा ! बाबा !

हामी अभागीहरुको होश र सेवा पुगेन !

नत्र तिमी किन बिर्सन्थ्यौ ?

झ.

सम्झ्यौ मुमा वा ! सम्झ्यौ बुबा वा !

डग्दा डगमग जग–जग, देही

गर्दछ आमा–बाबु याद !

लाचारीमा अन्धताले राखिरहिथी,

बाबा ! बाबा !

बाबु र आमा, दुवै अभागी !

चिम्लनलाई आँखा विधिले,

झुठा आशाको दी नाद !

हा ! लाचारी हा ! लाचारी !

सर्वस्व दिनै पनि इच्छुकहरुको भारी !

लाचारी !—

मानव–पितृको, यस पृथिवीमा, विधिका सामु

अत्याचारी !

कुन भाषाले गर्दछ जारी ? —लाचारी !

रुन्छन् यहाँ ती, चिरिँदा, धाँजा,

कलेजा, कलेजा बटारी !

कँटिली छन् यी, मटिली छन् यी, हुँडिली छन् यी पृथिवी !

फूल झरेका थोत्रा रुखहरु रुँदै खडा छन् यिनमा,

वज्रपातका दुर्दिनमा !

पर्वत–छातीमा खत छन् बाबा !

घाउ घाउ छन् भूतलभर !

केवल जलले अविरल गाना गर्दछ खोँच बनाई !

नागिनीले उरमा डस्छे आकाश पिताको हाई !

निधार ठटाई, घोप्टी हेर्दछ जगलाई !

जलका आँखा, जलका आँखा मात्र जुझ्छन्

डबकाई !

प्राण रुन्छन् यिनका, मँडरी,

बालविहतझैं, क्रन्दनमा !

हावा यिनका यहाँ ई !

ज्वालामुखीका लाभामाथि, पृथिवी, ज्वलिता अन्तरमा,

हरीतिमाले मुहार सिँगार्छिन्,

फूल उमार्छिन् ! बाबा !

मृगशावक सब बाघ बिचेत छन्

लिँदा खुशीका उफ्राइ !

भीषण बघिनी विधिले

हाय ! चबाई तिमीलाई !

ञ.

ए पेवुलका जल–बुलबुल, चाँदी–रसना चञ्चल !

बाफ भयौ !

वरदान बनीकन आएथ्यौ !

श्राप भएर गयौ !

ट.

हाय ! तिमीहरु आमा भएनौ !

हाय ! तिमीहरु बाबु भएनौ !

पितृवेदना, वियोगबीचमा,

सहने छैनौ, सहेनौ !

आँशुका घुट्का भाषाविनुका कहिल्यै पिएनौ !

पिएनौ !

आमाबाबु हुनको पीडा, स्नेहवेदना, नभको, भुको,

बुझेका थिएनौ, थिएनौ !

मुस्की नयाँमा ।

फुस्की बास्ना ।।

जिस्की हवामा ।

पृथिवीलाई सुख–उपवनझैं चहारी, विहारी तृप्त थिएनौ !

जादूजाली डाली जगमा, चिन्ता लेश लिएनौ !

इन्द्रेनीको राज्य भनीकन, कुलिश–सचेत रहेनौ !

नख चञ्चुलोहिता प्रकृति न देख्यौ, बाज न, गिद्ध न, बाघ न,

चील !

श्याल न, सर्पको विल !

प्रौढहरुको मम्र्माहत दृग जलको जहर पिएनौ !

बिपना, स्वपना सँगसँगै चाल्यौ !

तोतेली स्वर्गमा पृथ्वी ढाल्यौ !

शूल छिपाई मुस्किन लायौ हामीलाई !

सुख मान्न सिकायौ हामीलाई !

करको कोमल शीतलताले मलम लगायौ प्रौढहरुको

ब्रणलाई !

शान्ति बनायौ रणलाई !

आशावादी मरणहरुलाई !

तर हाय ! तिमी नै अन्तध्र्यान !

तारा–ज्यान !

काँप्दछ हाम्रो प्राण, काँप्दछन्

हाम्रा आशा, हाम्रा ज्ञान !

असह्य हुन्छिन् पृथिवी फेरि, अनल समान !

अनल समान !

ठ.

पाएनौँ नि प्यार यथेष्ट गर्न तिमीकन,

रत्नहरु !

विफल भए सब शुरुदेखिका, प्राणहीन छन्

प्रयत्नहरु !

तर्साउने यो घर भो ठूलो आकाश छद !

छाया सारा,

मानिस, बस्ती, वस्तुहरु !

दुई आँखा छन्, नखलिस्तान, शेष रसका याद भल !

सन्नाटा अब गर्दछ बास,

जहाँ देवदूतको मीठो खलबल !

ङ.

तस्वीरमा छौ !

एक छिनको तिम्रो जीवन झलकिन्छ !

निमेष जहाँ एक छायामाथि

उड्दा, उड्दै अडकिन्छ !

केवल गह यो डबकन्छ !

बोलन ! बोल ! मौन छिचोल !

मधुर अधर ती खोल

रोउन ! हाँसन ! चलन ! ए ! उछलन !

ढल्कन ! डोल !

पलक उचालन ! पलक ओरालन !

ताजूबीले चौडा आँखा पारन !

खोलन ! खोल !

अथवा रोउन, इच्छा कुण्ठित,

आँशु झार ए अनमोल !

तोते कुराले

कम्प अनिल अलि !

बदलन मुद्रा ! मुख खोल !

अनन्त निद्र आई छोपी

आह ! तिमीकन !

सुत्छौ निश्चल, शब्द न सुन्छौ !

सकल अबोल !

ढ.

वेद स्नेहका ! सत्यका रक्षक !

जगताधार !

कोमलताका लताका पुष्प !

बिस्र्यौ आमा, बिस्र्यौ बाबु,

बिस्र्यौ संसार !

ण.

कोही बच्चा कराइरहेछ झप्रोमा त्यो नजीकमा !

सारा बच्चाहरुमा घुसीकन बोलिरहेछौ ए बाबा ?

बाँचिरहेका बच्चाहरुको सामूहिक एक आत्मा गर्छ,

“आमा–बाबु !” पुकारा !

एक झझल्को, एक छचल्को जलको,

आँखाको यो फाँद बनाई पृथिवी ढाक्ने

अरु बाबाका, अरु आमाका,

हृदयहरुमा हृदय घुसाई, हामीलाई,

गर्छ विचित्र, दिलामा सदृश,

अन्तिम एक इशारा !

त.

आँखाका जल खोज्दैछन् अझ, ढुँढ्न तिमीहरु, झर्दै छन् !

बच्चा गुमेका आत्मा चरी दुई प्रश्नले जग भर्दै छन् !

रातका आँखा कोर्दै छन् !

पृथिवी हुन् यी कस्ती डल्ली ? के हो यो संसार ?

नाशपाती घुमाइरहेछन् ज्योतिहरुले किन यी हजार ?

कसरी आउँछ, कसरी हराउँछ,

मानव कोपिला, बास्नादार ?

आकाश बनाई ढकनी नीलो,

कसले छोप्दछ , किन संसार ?

थ.

छैनन् मरेका भनन ! ए तारा !

तिमीझैं सारा सुन्दर थिए !

ज्योतिका मीठा मन्दिर थिए !

छन्, छन्, ती छन् !

लुगा फुकाली, नाङ्गा हुन्छन् केवल !

शिशु–तारा–दल ती ! तारादल !

नन्दन घुम्छन् !

झिम्की, चम्की, साना, नाना ज्योतिका नाना लगाई,

अमर छुरछुर गर्छन् !

जलबिन्दु धराका, आपूmपछिका, आपूmतलका,

सम्झन्छन् !

द.

के ती हामी दुःखीकन सम्झी

कहिल्यै रुन्छन् ?

होइन, होइन, ती नाताभन्दा ज्यादी पर छन्,

मुस्कन्छन् !

पृथिवीको यो बाफ हो जलको वातावरणमा केही दूर !

यी पग्लन्छन् ! यी पग्लन्छन् !

तर ती त्यसका माथि उठेका

सँग्लन्छन् !

स्वर्गका देउता, तिनका आँखाबाट झरेका,

सुखका कनिका टिप्दै जिउँछन् !

हामीहरुकन भेट दिनेछन् !

दिन्छन् !

थाहा छ तिनीकन, दुई मूर्ख परेवा

—माऊ गुँडमा रुन्छन् !

चुम्बन फँकी भन्छन्, “न–रोओ !

तिम्रा पनि ता क्वै दिन छन् !

आमा–बाबु पनि त धराका

बादलपारि, आँधीपारि,

बच्चातिर, पछि उत्रन्छन् !”

ध.

यत्ति कल्पना, यत्ति भावना,

आशा हुन्छे,

बुझाउँछे मन !

शीघ्र देखियोस् लैजाने पाल, तरुणी निकट होस्,

रे प्रतिक्षण !

शेष समयको माग पु¥याउन, भार वहनमा बस्छौँ !

अनि लहरी जब सन्चो होला,

बन्दरगाहको तल खस्छौँ !

भुलभुल आउँछ, भुलभुल आउँछ,

पानी मन यो,

अज्ञानी मन !

पानी मन यो, बूँदबूँदमा

कण, कण !

ज्वलनको सीमा नाघेका ती,

अम्लान वनतिर लागेका ती,

हाम्रा छैनन्, हाम्रा थिए जो,

विश्वम्भरको डर, यो गगनको विशालतामा,

चम्कन्छन् !

हरि र रमाले आँशु पुछेका !

नङ्गा आत्मा,

कुल्चिरहेका अमरवल्लीहरुका हाँगा

पातमा,

आँशु पुछीकन भेट्छन् !

“बाबा ! बाबा !” भन्दै उडौँला हामी आखिर !

भेट्न नबिर्स बाबा !

हृदय यहाँ बा बाबा ! बाबा ! काँढा उपरमा

लेट्छन् ! 

                                                 हामि नेपाली  - महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                            

s= PlzofnL hfu[lt–o'u–lzz'
xfdL piff;'t gokfnL
xfdL lxdfno–tgo lkkf;'
r9]g r'r'/f s/dfnL .
v= xfdL a'4sf e"sf plb\eh
hfgsL–km"nsf dw'–cfnL,
c/lgsf]sf cª\u'n–Hof]lt,
k[lyjL–gf/fo0f afnL .
u= lqe'jgsf xf}+ :jKg ;'gf}nf,
dx]Gb\ pkjg kf}wfnL
af3x?sf hf]/L–kf/L x'F,
k|hftGqsf kx/fnL .
3= dfgjtfsf 9'Ss'/–s'n{g,
sNkg 8fFkm]–/ª\uhfnL,
d'lgsf ;dflwx?sf] s';'dsf]
;'uGw nx/ x'F x}dfnL .
ª 3gL ljlkgsf lrl8of xfdL,
Kof/ s'ln{+bf hu8fnL,
dfgjtfsf kj{t–dlGb/,
:yfoL zflGtsf ;~rfnL .
r= ef/t–kf]ifs lxdlul/–pl/sf
pbf/ b|j x'F gu–hfnL,
xfdL k"j{sf b]jb"tsf x'F,
k|yd /lZdsf b]zfnL .
5= e"d08nsf uf]n–;bgsf
c+lzof/ x'F, Ps yfnL
Gof}5fj/sf k'hf/L x'F
ljZj–dfgj gokfnL .

s= PlzofnL hfu[lt–o'u–lzz'
xfdL piff;'t gokfnL
xfdL lxdfno–tgo lkkf;'
r9]g r'r'/f s/dfnL .
v= xfdL a'4sf e"sf plb\eh
hfgsL–km"nsf dw'–cfnL,
c/lgsf]sf cª\u'n–Hof]lt,
k[lyjL–gf/fo0f afnL .
u= lqe'jgsf xf}+ :jKg ;'gf}nf,
dx]Gb\ pkjg kf}wfnL
af3x?sf hf]/L–kf/L x'F,
k|hftGqsf kx/fnL .
3= dfgjtfsf 9'Ss'/–s'n{g,
sNkg 8fFkm]–/ª\uhfnL,
d'lgsf ;dflwx?sf] s';'dsf]
;'uGw nx/ x'F x}dfnL .
ª 3gL ljlkgsf lrl8of xfdL,
Kof/ s'ln{+bf hu8fnL,
dfgjtfsf kj{t–dlGb/,
:yfoL zflGtsf ;~rfnL .
r= ef/t–kf]ifs lxdlul/–pl/sf
pbf/ b|j x'F gu–hfnL,
xfdL k"j{sf b]jb"tsf x'F,
k|yd /lZdsf b]zfnL .
5= e"d08nsf uf]n–;bgsf
c+lzof/ x'F, Ps yfnL
Gof}5fj/sf k'hf/L x'F

ljZj–dfgj gokfnL .

                                                 शून्यमा शून्य सरी- महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                     

संसार रूपी सुख स्वर्गभित्र,
रमें रमाएँ लिइ भित्र चित्र ।
सारा भयो त्यो मरुभूभि तुल्य,
रातै परेझैं अब बुझ्छु बल्ल ।
रहेछ संसार निशा समान,
आएन ज्यूँदै रहँदा नि ज्ञान ।
आखीर श्रीकृष्ण रहेछ एक,
न भक्ति भो, ज्ञान, नभो विवेक ।
महामरुमा कण झैं म तातो,
जलेर मर्दो बिनु आश लाटो ।
सुकी रहेको तरु झैं छु खाली,
चिताग्नि तापी जल डाल्न फाली ।
संस्कार आफ्नो सब नै गुमाएँ,
म शून्यमा शून्य सरी बिलाएँ ।
जन्में म यो स्वर्गविषे पलाएँ,
आखीर भै खाक त्यसै बिलाएँ 

                                    वसन्त पुर्णिमा प्रति- महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                                

क.

प्रतिविम्बिँदी कटु जगत् कलिलो अमृतजलमा चोभी कलकल !

जादू झार्दी सब जलथल !

गोलवदन ! तिमी, दिन–सुकला जो, ज्योतिचदरले मुख ढाकी,

तुहिनाचलको चुली उपरमा निहुरी चियाउन आ’की !

देखी, पश्चिम आशाले दीप सुनौला निभा’की !

ख.

यथार्थताकी हे उपहासिनी ! ललितकलाकी धाई !

रससलिलाशय पारी फेरि नागह्रद यो, तुहिनकिनार,

माछो बन तँ सुनौला भन्छयौ ?

मुस्की, मलाई बोलाई ?

आदिकालको रसमा लग्छयौ ? केलि–कुतूहल बनाई ?

जादू जलपी हिउँका बार ?

ग.

अमरत्व दिंदी छौ दिवस दिवंगतकन पनि,

अझ चिरनूतन, जीवन ।

प्रकाश–तपस्विन ! सती तिमी के कञ्चन !

सान्ध्यद्धन्द्धमा ध्वानभिध जो महादानवसँग दुर्दान्त

हार दिवाकर, शहिद सुनौला,

सकल चराचर नाम बने जब, बलिदान पयोधिप्राणान्त ।

उरमा प्रेमालिङ्गनले तब सुस्त उठायो दिनेश सती ।

प्रेमाऽमृतले जीवित पारी आफ्ना पकडमा मृत ती पति ।

तुषारस्तनी ए ! सजला ! शान्त !

घ.

दिन–मथनको गरलपानले छाती कलङ्कित सुन्दरी ! तिम्रो !

अमृत शेष भो संसार !

चन्दनशीतल शान्तिमहलको विभाविशिल्पित खुल्दछ द्धार !

स्वर्गको सन्चोको छ किनार श्रमले शिथिल पतबार !

स्वप्नकुञ्जका बास्ना सुमधुर मुसमुस चल्छन् विपनावार !

मस्ती खेल्छन् सुरेली तिम्रा कराली किरणमा पृथिवीवार !

जूनकीरी झिम्किन लाने नन्दनवनमा नीलाकार !

विश्रान्ति ओर्लिन् बादल–भुवामा भ¥याङ बनेको शैलकिनार !

कालो रेशम चोलि डाली,

जादूगर्नी, निद्रा जाली,

कालिकाठको डन्डा चाली, ओर्लिरहिछने मन्त्र प्रणाली

सम्झी सम्झी,

थोरै बिर्सी तिम्रा प्रभावले खालि !

उँग्दछ अनिल कुसुमदल माथि, फेर नफर्की, लट्ठ परी !

काँढा मर्छन् पृथ्वीका अब, फूल बन्दछ रातभरि !

श्रमको श्राप छ बरमा परिणत !

भू छन् स्वर्ग अपेक्षा उन्नत !

धमिला जलमा संलग्नजस्ती मानवजीवनमा आयो !

एकलासकी रानी ! उदायो !

बजाइरहिछौ मानो तिमीले

अश्रुर–झङ्कृत मधु बेला ?

ङ.

मौनी धवल हिमाल–समाधि भित्र फुरेकी ज्योतिसरि,

विष्णुवदनकी छवि मधुरी !

मृत्युभन्दा परतिर लग्ने तिम्रो मोहन, मृदु मुसकान !

औषधिका बिरुवा छछयौं रसले भिजाई

हिमालभरि !

ज्वर जजैर यो जगमा दी अमृतमय वरदान !

अमृतवनकी मालिनी, मुस्क !

संसार निदाउँछ निर्भयतामा मृत्युलोकमा सुधा स्वपनी !

तिम्रो छहारीमनि !

चिन्ता हुन्छन् सब सुनसान !

उपल उज्याला पुलकी पलपल,

फूल बनाई, तिनका मुटुमा दिन्छयौ बुलबुल !

शैलकराली नेपालीमा कहिले देखें

स्वप्न–सोपान रचिरहेकी,

करले कलकल !

देखिनँ यस्ती राम्री कहिल्यै,

फुल्दी धरामा हाँस्दी कोमल !

कोमल खिलखिल !

च.

यात्री बनाउँछयौ मानव–आत्मा,

रसको सुदूर क्वै तीर्थतिर !

कविको हृदय दुगुर्दछ फेरि,

अतीत युगका, आँसुहरुले प्यार फुलेका कुञ्जनिर !

अनङ्गसुतको स्वपना देखी उषामा स्तन चढ्छने, झर्छन् !

यथाथइलाई, प्यारकी देही, स्वपनाबीच निचोर्छिन् !

तिम्रा किरण जब मुखमा पर्छन् !

एक समरको कालो चदरको लामो फेर लतारी,

उनका सँगमा हेलेन दुगुर्छिन्,

बादलमा !

बादलस्पर्शी बुर्जाहरुमा अनुपम, अनुपम, विन्दुदृशी

तारा गन्दै, मधुर वेदना, गीतमा झर्छन्,

उडुमालाझैं लच्की, टुट्दै,

बरबरमा !

होला तिनका छायाँ परेको, कतिका उरमा,

घर, घरमा !

किनकि तिमी छौ प्यास जगाउँदी,

प्रेमकी रानी,

कथाकी खानी,

भाव उछाल्दी, सागरजस्तो,

सुन्दरमा !

छ.

सुन्दर, सुखकर उपहास सिकाऊ कुटीहरुकन साना ।

जलप परालका छाना !

मलम तिमी ए ! गिरिब्रणकी

विजय तिमी ए ! दिन–रणकी !

दरिद्रताको सिंगार मुहार ! खुश पार !

समानताको तन्त्र फिंजार !

रङ्कहरुकन राजकुमारीहरुका सपना देऊ ।

दिनको खील झिकी लेऊ !

गरीबहरुको दरबार रच !

भविष्यको स्वयं फोटो खिच !

इच्छावरदे ! शूल फूल छन् तिम्रा सुन्दर शाासनमा !

आधा जीवन वैकुण्ठ बनाई, विराज स्वप्नका आसनमा ।

सुखकी ए हाँस्दी गजूर !

कसको अब ए कसमा उजूर ?

ज.

अद्भुतताकी अप्सरा तिमी ! केश बदल्न सिपालु !

विविधकलामा चालू !

कहिले घूंघटपट– अभिरामा !

बादलवनका पुष्पलतामा, देखें मैले तिमीलाई !

कहिले, अहिले जस्तै फेरि,

बेहोशीझैं वदनखुला, सुस्त चलेकी मुसकाई !

लुक्छयौ कहिले नीलोत्पलको विशाल दलमा भित्र घुसी !

शीत विन्दुको झूल कसी !

फूलसँगमा प्यार कथाका पाना मृदुल फुहेर,

पढिरहन्छयौ राति कहिले,

निश्चल, नुहेर !

कहिले दुगुर्दी देखें तिमीकन, हतपत खूब भएर !

कहिले देखें जलक्रीडामा–

अमृतसिन्धुमा विश्वकी छायाँ ए रजनी !

यथार्थभन्दा तिमी छौ धनी !

कला–जगत्झै सुन्दर बन्छिन्

अवनी !

मेरा पनि छन् उपासनाका हिउँका चुली,

हिमगिरिवन !

अमृत सिंची, औषधि बिरुवा भरभर फुलाऊ

जगतज्वरका ताप निवारक,

कान्त सुमन !

शैशवदेखिन् कर फैलाई माग्थें तिमीकन,

स्वर्गकी फूल !

दृगले पिइयौ, मुटुमा लिइयौ

सिंच सुधाले भावका मूल !! 

                                            हुरीको गीत - महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                                                   

क.

प्रलङ्कर शङ्कर–शिरको धूमिल जटाको उच्छाल,

प्रलयको छ पताका मेरो उडान, पागल उत्ताल,

मुस्कन्छु झलझल भीषण निजी शोभाले प्रसन्न नारी,

सगर सागर सोहोरी सन्कें, भँवरी परेर भारी

उग्रलाई अभिसारी,

ख.

गाउँदछु, पागल वेदना हाँसी, फोहोर हावाको बेताल !

विषमको खाडी जन्मस्थल मेरो, रोएर जन्मेथें हूँ, हूँ,

ध्वंसिनी दूत्तिका विधिको बनें, दर्दको आत्मा के कहूँ,

पखेरु नागलाई कोर्रा दी हाँक्नु विकास–आकाश–पथ,

क्रोधको दिव्य सुषमा मेरो, वेगको आत्मा नै रथ ।

रोएकी सृष्टिकी रु हूँ

नाश र निर्माण चक्रका मेरा बाफका उठ्दछन् धूलि,

नागिनी झिल्का झिल्केर ठुँग्छन् निशाका उरमा, दी शूली ।

चीत्कारी उठ्छ अँध्यारो बाक्लो, प्रलय चाख्दछ एकबार,

अन्त र आदि, शून्य र सृष्टि,

लुका र मारी खेल्दछन्, क्षण–क्षण झल्केर, निभेर संसार

नृसिंह–भ्रुकी खुम्चाझैं वाष्पिल गरादार घनकी घारी ।

जसको नाच तूफान वर्षा, त्यही हो मेरो खेलको बारी ।

ग.

शिखरसिंह गर्जन्छन् तोड्न अँधेरी युगका कारा

दिनको स्वर्णिम शहीदी च्यानमा वर्षन्छन् जल भै तारा

जराको वैरी, बढार्छु बैरी सडल दलको देश ।

सङ्क्रान्ति ज्वर हूँ प्रकृतिको जो बर्बर छु किटेर दाह्रा ।

कन्दरा–नूपुर वनकाली छमछम, भूर्भुवः स्व को ताली,

भँवरी धूलि मिल्केको सारी,

बहुलाही बनी गीत गाउँछु फाँडी सृष्टिको पाकेको बाली,

लङकामा नाचें, भारतमा नाचें, समर–प्राङ्गण मेरो ।

ध्वंसका सारा श्रृगाल गाउँछन् लप्काउँदा लागाको फेरो ।

म नीलकाली, रक्तिम जिह्वा, म चिरभोकी र प्यासी,

म चिरलाञ्छित मानवताको ज्वलनको तुमुल राशि,

भीषण सुन्दरी शिवका उरमा अधीर पद छन् चञ्चल ।

विधिको बाणको वेग छ, मेरो नृत्यमा पृथिवी ढलमल !

सागर–शेष–फणालाई ठाडो पारेर गाउँछु घोर

उत्ताल उराल, प्रलय–सुरले, असि ली बिजुली–डोर !

घ.

सत्यलाई गर्छु अभिषेक भूमा, स्वर्गका झारीका जले,

म नारसिंही शक्तिको माऊ युग–निशा हाँक्दछु बलले,

चण्डीझैं जन्जीर चट्याङ्ग भाँची फुहुन्छ सिंहको वाहन,

त्यो पशुराज जो मेरो कोपले कल्पेथ्यो दण्डको साधन ।

म उग्र शिव, म भीम सत्य, भयङ्कर सुन्दरकी देही

कान्तार–सङ्गीत, समर–मन्दिर शक्तिकी अधरकी फेन,

म वायुवादी, खलबल प्राणहरुको भँवरी केही,

कालको बाली–काटनी साकार, ऋतको अन्तको देन ।

ङ.

पल्लव–शिशुको केलिको आली ढुक्कुरको प्यारको न्यानु,

तूफानी छालले मुक्ताको शिल्प, पाठालाई आमाको न्यानु ।

स्वर्गको पटको पखाल्नी केवल, कोयली–वाणीको निर्बन्ध,

धोबिनी केवल धराको, कुसुम–उरको विन्दुको सुगन्ध !

सत्यका युगमा सपनेर सुत्छु, कलिमा बिउँझेर खेली ।

सिकाउँछु केवल चित्रान प्रभात उषालाई जो मेरी चेली ।

चिथरो मेरो पछयौरामा, सन्तुलित सुधांशु–ज्योति,

विषम दारी, बन्धन फारी

निदाउँछु नीरव कन्दराभित्र,

मुस्केर स्वप्न–संसारमा छामी सुनझुल्के प्रभातको नाडी ! 

                         uwf af]N5 महाकवि लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा                             

s= dflns dflg; Û xL xL xM Û

xL xL x xM Û xL xL xM Û

v= O{Zj/;Fu s] d}n] dfu]+ a'l4sf] lg6\7'/ v/ j/bfg <

a'l4 hf] u'Gb5, afF8\b5, a'Gb5

km]Nb5, h]Nb5, xfGb5, 7]Nb5,

km]l/ /f]Kb5, km]l/ pv]Nb5 <

a'l4sf] alnof] sdhf]/L, tkfO{+x?sf] af]qm] zfg <

k|s[lt gpqg] 7]nd7]nf 7]nL lgsfNgf];\ k9\gf];\ n,

;+;f/ w'Fwnf 5fofdf,

s, v, u, 3, 6, 7, 8, Û

dflns dflg; Û xL xL xM Û

3fF; agfpg 3fF;sf] aLp g} geO{, tkfO{sf] zlQm 5 Û

dflns dflg; Û xL xL xM Û

u= a'‰g'eof] sf] ub{5 s], s] kbf{k5fl8, lsg s;/L <

o;df dflns Sof d;/L Û

a'l4dQf Joª\Uo egLsg

a'‰b5 kz'sf] hut\, xl/ Û

s'g sljtf xf] Åbo:kzL{, ub{e–cjoj–xif{–nx/ <

5Gb–l;x/ Û

3F:ofOnf] of] rp/ x'Fbfdf, Gofgf] 3fdn] pHHjn k|x/ <

cyjf tkfO{sf] d;Lsf] nx/ <

s[lqd a'§f sfuhe/ <

sf]vf s'Ts'tL nfU5 cF Û

dflns dflg; Û xL xL xM Û

3= sfd–a'e'Iff tTj cufl8 rf/ j]bsf] s] dfg] <

h"gsL/Lsf] k'R5/ Û lemNsf],

nf]vs]{sf] ;'kf/L .

olQ a'em] tf a'lemof] ;f/f,

lsg oL c8sg esf/L <

t/ª\u d]/f klg 5g\ dflns Û /ª\uL–la/ª\uL ef/L,

t/ d af]lNbgF, n]lVbgF, kf]lVbgF,

tkfO{x?em}+ 8sf/L .

x]/ x]/ tL qm"/ eofgs

d'07dfnf /] d"lt{x? Û

hggL afns /]6 lkpFbL Û

xfQLb]jsf ;"F8x? Û

d]/f] O{Zj/ 3fF; d'gfem}+ b'lwnf] slnnf] u'lnof] 5M

;j{Jofks slxNo} gdg]{,

km]l/ pd|g] alnof] 5 Û

t/ /] tkfO{sf] Û s5'jf, j/fx, l;+x x]/ Û hf] dgdf 5 Û

ps';d's'; ef] k]6sf] tx Û

dflns dflg; Û xL xL xM Û

of}g–k"hfdf, e"–k"hfdf s]xL emNs]Yof], s]xL n Û

dflns dflg; Û xL xL xM Û

ª 1fgsf] t?sf] lglif4 kmn s] sfn–Jofnn] rfVg nufof] <

afaf cfbd Û To;sf] s:tf] /; cfof] <

k[YjL–ktg cf} eLif0f >fk … vfP;\ efnsf] kl;gfn] /\ Û Ú

vRr'ª Û h'[u h'u sfF9f s'NrL,

jfx Û xnLsf] x, x, x Û

hNbf duhn] lag lag bfgf–3f]l/p nf6f]–sf];]/f]em}+

lx;fa u/] ;a s] /}5 Û

d]/f] sxfF uf] … dfn] x Û Ú < O{Zj/ Hofk', dflns d Û

cGtM s/0fsf] gf6Ls'6Ldf

wd{n] cfkm} pN6L v; /] :jefj lgld{Q lgh /f}/j Û

n Û n Û n Û

1fg c1fg s'g 7"nf] xF Û

dflns dflg; Û xL xL xM Û

r= gAa] ;fnn] s] atnfof], jf:t'snfsf] b]Vof} w/fk <

j]bsf] kfn] afx'g /fVof}, b]Vof] ;dfh} ;8]bf] kfk <

tf;3/df km" km" xfjf, ;8\bf, em"7f ;a bfjf

:ju{ slNkof} g/s agfof},

sd;]sd tf ub{e hflt aLr k[lyjLdf t 5 Û

c0f'ad agfO{ xfdL a'h'|u kz' klg dfg]{ ;'/ s] 5 <

em"7f–zfgL P Hofs\–8 <

3fd / xfjf sk8f xfd|f], ltd|f] z/L/df sfF9f n Û

k|s[tfgGbL tf/:j/df, ;Rrf snfsf] dd{1,

af]N5' uwf d km'OF glems <

xfdL uwfsf] a'l4 l;s Û

lug{ p8]Yof} o;/L n Û

dflns dflg; Û xL Û xL Û x M Û

xL xL xM xM Û xL xL xM 

                                                           धन्यवाद
            अरु कविता तथा अन्य लेख तथा रचना हरु पनि समेट्ने कोशीश गर्दै छु तसर्थ कृपया फेरी पनि आउँदै गर्नु होला  .
                                राज निस्चल